اگر هنگام خرید با قطعه‌ای زردرنگ مواجه شدید و شک کردید که طلاست یا برنج، ساده‌ترین راه‌حل بررسی واکنش آن به مواد، وزن و نشانه‌های فیزیکی‌اش است. برای مثال، طلا در وایتکس یا جوهرنمک واکنشی نشان نمیدهد، ولی برنج به سرعت تغییر رنگ میدهد. همچنین طلا بسیار سنگین‌تر از برنج است و جذب آهنربا نمی‌شود. این مقاله از زرمینکس به شما کمک میکند تا با دقیقترین روشهای خانگی و حرفه‌ای، از خرید طلای تقلبی جلوگیری کنید.
چرا تشخیص طلا از برنج اهمیت دارد؟
در ایران، بسیاری از خریداران طلای دست‌دوم، طلای آبشده یا حتی زیورآلات زردرنگ، ممکن است ناخواسته به جای طلا، فلز برنج یا آلیاژهای مشابه دریافت کنند. این موضوع به‌ویژه زمانی خطرناک میشود که محصول بدون فاکتور معتبر یا کد ریگیری عرضه شود. دانستن روشهای اصولی تشخیص طلا از برنج، یک مهارت ضروری برای سرمایه‌گذاران، خریداران طلا و حتی فروشندگان جزء است.
مقایسه ساختاری طلا و برنج
طلا یک عنصر شیمیایی خالص با عدد اتمی ۷۹ و چگالی بسیار بالا (۱۹.۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب) است. اما برنج ترکیبی از مس و روی است که چگالی کمتری دارد (حدود ۸.۵) و به مرور زمان اکسید یا کدر میشود. برنج ممکن است در ظاهر شبیه طلا باشد، اما واکنش‌پذیری، وزن، صدای ضربه، رنگ و بافت متفاوتی دارد.
روشهای دقیق برای تشخیص طلا از برنج
برای تشخیص دقیق طلا از برنج میتوان از روشهایی مانند تست با سرکه، وایتکس، جوهرنمک، یخ، آهنربا، خراش روی سرامیک، و بررسی چگالی استفاده کرد. این روش‌ها کمک می‌کنند تفاوت طلا با فلزات زردرنگی مانند برنج یا آبکاریشده را تشخیص دهید. اگر به دنبال روشهای دقیق‌تر برای شناسایی طلای تقلبی و تشخیص طلای آب شده تقلبی هستید، می‌توانید این 2 مقاله را مطالعه کنید. روشهای دقیق تشخیص برنج از طلا در ادامه بررسی این مقاله از زرمینکس بررسی شده است:
1. بررسی رنگ، جلا و ماندگاری ظاهری
طلا رنگی زرد ملایم و باثبات دارد. حتی پس از سال‌ها، رنگ خود را حفظ میکند. اما برنج معمولاً زردتر یا سبز مایل به زرد است و با گذر زمان کدر یا لکه‌دار میشود. اگر بخشی از سطح را خراش دهید و زیر نور بررسی کنید، تغییر رنگ نشان‌دهنده بدل بودن آن است.
2. تست آهنربا
طلا یک فلز غیرمغناطیسی است و به آهنربا جذب نمی‌شود. اگر قطعه شما به آهنربا جذب شد، به‌احتمال زیاد طلا نیست. توجه داشته باشید که برخی آلیاژهای غیرطلا نیز ممکن است جذب نشوند، پس این روش بهتنهایی کافی نیست، اما ردکننده خوبی است.
3. آزمایش با سرکه سفید
چند قطره سرکه روی فلز بریزید و یک دقیقه صبر کنید. اگر رنگ قطعه تغییر کرد، به‌ویژه به رنگ تیره یا سبز، آن قطعه برنج است. طلا در برابر سرکه کاملاً مقاوم است و هیچ تغییری نمی‌کند.
4. تست وایتکس (سفیدکننده)
قطره‌ای وایتکس روی فلز بگذارید. اگر با گذشت چند ثانیه سطح قطعه لکه‌دار شد یا تغییر رنگ داد، به احتمال زیاد طلا نیست. وایتکس میتواند باعث اکسید شدن برنج شود، اما روی طلا اثر نمی‌گذارد.
5. آزمایش با جوهر نمک
جوهرنمک ماده‌ای اسیدی است که با فلزات واکنش میدهد. برنج در تماس با جوهر نمک تغییر رنگ میدهد و ممکن است لکه‌های سبز یا تیره ایجاد کند. اما طلا حتی در تماس مستقیم با جوهر نمک نیز واکنش خاصی نشان نمیدهد. این روش باید در فضای باز و با احتیاط انجام شود.
در مقاله ای از سایت WikiHow به روش زیر اشاره شده است:
مقداری اسید غلیظ روی فلز بریزید. برنج با اسید واکنش نشان میدهد، اما طلا هیچ واکنشی ندارد. اگر در محل تماس اسید حباب‌زایی یا تغییر رنگ مشاهده کردید، فلز شما برنج است. اما اگر هیچ تغییری رخ نداد، به‌احتمال زیاد آن قطعه طلاست.
6. تست با تیزاب سلطانی
تیزاب سلطانی تنها اسیدی است که میتواند طلای خالص را حل کند. اگر قطعه‌ای در تیزاب سلطانی حل نشود، احتمالاً طلا نیست. این روش معمولاً توسط طلافروشان حرفه‌ای با کمک سنگ محک و اسید انجام میشود.
7. تست یخ
طلا به‌دلیل رسانایی گرمایی بالا، حرارت را سریع انتقال میدهد. اگر یک قطعه یخ روی طلای واقعی بگذارید، به سرعت شروع به ذوب شدن میکند. اما برنج چنین خاصیتی ندارد و تأثیر کندتری بر یخ می‌گذارد.
8. بررسی صدای ضربه
با انداختن قطعه روی سطح سخت، به صدای تولیدشده گوش دهید. طلا صدای بم و خفه‌ای دارد، در حالیکه برنج صدایی زنگ‌دار و کشیده ایجاد میکند. این روش به تجربه شنیداری نیاز دارد ولی در ترکیب با دیگر روش‌ها مفید است.
9. بررسی حکاکی و عیار
طلای اصل معمولاً دارای عیار مشخص (۷۵۰، ۹۹۵ و…) و کد کارخانه یا ریگیری است. اگر هیچ نشانی روی قطعه وجود ندارد یا علائم غیرواقعی دارد، احتمال تقلبی بودن آن زیاد است. بررسی این کدها در سامانه ریگیری نیز امکان‌پذیر است.
10. بررسی چگالی با روش شناوری
اگر ترازوی دقیق و ظرف آب داشته باشید، می‌توانید با قانون ارشمیدس، چگالی قطعه را اندازه بگیرید. چگالی طلا باید حدود ۱۹.۳ باشد. اگر عدد به‌دست‌آمده زیر ۱۰ بود، به‌احتمال زیاد آن قطعه طلا نیست.
11. استفاده از دستگاه XRF
اگر دسترسی به آزمایشگاه یا طلافروشی معتبر داشته باشید، تست دستگاه XRF (تحلیل فلورسانس اشعه ایکس) دقیقترین روش برای تعیین ترکیب فلز است. این روش کاملاً بدون تخریب و غیرمخرب است و درصد خلوص را مشخص میکند.
مقایسه‌ای طلا و برنج در یک نگاه
| ویژگی | طلا | برنج |
|---|---|---|
| رنگ | زرد طبیعی، پایدار | زرد متمایل به سبز، کدر میشود |
| واکنش به سرکه | ندارد | تغییر رنگ، لکه‌دار شدن |
| واکنش به وایتکس | ندارد | لکه و تیرگی |
| واکنش به جوهرنمک | ندارد | رنگ سبز یا سیاه |
| واکنش به تیزاب سلطانی | حل میشود (در آزمایش خاص) | معمولاً واکنش شدید |
| جذب توسط آهنربا | جذب نمی‌شود | گاهی جذب میشود |
| صدا | بم و خفه | زنگ‌دار و بلند |
| چگالی (گرم بر سانتی‌متر) | حدود ۱۹.۳ | حدود ۸.۵ |
| حک عیار | دارد | ندارد یا جعلی |
| رسانایی گرمایی (تست یخ) | بسیار بالا | متوسط |
سوالات متداول
- آیا امکان دارد برنج را با لایهای از طلا آبکاری کنند؟ چگونه آن را تشخیص دهیم؟
بله، برنج میتواند با طلا آبکاری شود. در این حالت، فقط لایهای نازک از طلا روی سطح قرار دارد و زیر آن همچنان برنج است. برای تشخیص، روشهایی مانند تست سنگ محک، خراش سطح، و بررسی با اسید میتوانند لایه طلا را حذف و فلز پایه را آشکار کنند. - تفاوت طلای آبشده و برنج آبکاریشده در چیست؟
طلای آبشده خالص است و معمولاً دارای کد ریگیری و عیار مشخص میباشد، در حالیکه برنج آبکاریشده فقط ظاهر طلا را دارد و فاقد ارزش ذاتی است. تفاوت آنها در واکنش به تیزاب سلطانی، چگالی و وزن بسیار محسوس است. - آیا با سنگ محک میتوان طلای آبکاریشده روی برنج را تشخیص داد؟
بله، سنگ محک یکی از دقیقترین روشهای تشخیص فلز پایه است. هنگام کشیدن فلز روی سنگ و استفاده از اسید، طلا آبکاریشده به سرعت واکنش میدهد و فلز زیرین خود را نشان میدهد، در حالیکه طلای واقعی در برابر اسید مقاومت میکند. - بهترین روش تشخیص طلای ۱۸ عیار از برنج چیست؟
ترکیب تست چگالی، واکنش با جوهرنمک، و بررسی حکاکی میتواند مؤثرترین راه برای تشخیص طلای ۱۸ عیار از برنج باشد. طلای ۱۸ عیار همچنان چگالی بالایی دارد و واکنش شیمیایی نشان نمیدهد، در حالیکه برنج بهسرعت تغییر رنگ میدهد. - آیا طلا در معرض آتش یا شعله تغییر رنگ میدهد؟
خیر، طلای خالص در برابر حرارت تغییر رنگ نمیدهد. اما فلزات مانند برنج، آلومینیوم یا استیل ممکن است پس از تماس با شعله دچار تغییر رنگ، سوختگی یا اکسید شوند. - آیا ترکیب برنج و طلا در یک قطعه قابل تشخیص است؟
بله، در بسیاری از موارد، از طلا برای روکش و از برنج برای ساختار استفاده میشود. با تست خراش، اسید و بررسی واکنش سطحی میتوان بخش داخلی برنجی را آشکار کرد. چگالی قطعه نیز پایینتر از طلا خواهد بود. - آیا طلا با دستگاه تستر تقلبی نیز قابل تشخیص است؟
خیر، دستگاههای تقلبی ممکن است نتایج نادرستی بدهند. برای تشخیص دقیق، استفاده از دستگاه XRF یا دستگاههای تست عیار دارای گواهی توصیه میشود. - آیا طلا در تماس با پوست تغییر رنگ میدهد؟ برنج چطور؟
طلا در تماس با پوست انسان هیچگونه تغییر رنگی ندارد. اما برنج ممکن است در اثر تعریق یا اسیدیته پوست، لکه سبز یا سیاه روی پوست ایجاد کند. - آیا رنگ طلا زیر نور مهتابی با نور آفتاب متفاوت است؟
رنگ طلا نسبتاً ثابت است، اما در نور طبیعی آفتاب درخشش گرمتری دارد. برنج ممکن است در نور مهتابی کمی سبزتر یا بیروحتر بهنظر برسد، که این تفاوت میتواند به تشخیص کمک کند. - آیا میتوان با وزن کردن قطعه در دو محیط مختلف (آب و هوا) تشخیص داد که طلاست یا برنج؟
بله، با استفاده از قانون ارشمیدس میتوان وزن در هوا و وزن در آب را اندازه گرفت و چگالی فلز را محاسبه کرد. اگر چگالی به ۱۹.۳ نزدیک باشد، فلز طلاست؛ اگر کمتر از ۱۰ باشد، به احتمال زیاد برنج است. - تفاوت قیمت برنج و طلا در بازار چقدر است و چگونه میتوان از آن سوءاستفاده کرد؟
برنج کیلویی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است، در حالی که طلا (۱۸ عیار) بیش از ۶ میلیون تومان بهازای هر گرم است. این اختلاف شدید قیمتی، افراد سودجو را به سمت ساخت زیورآلات برنجی آبکاریشده و فروش بهجای طلا سوق داده است. - آیا میتوان طلای تقلبی را ذوب کرد و با تیزاب عیار گرفت؟
ذوب فلزات ترکیبی ممکن است لایههای روکش را حذف کند و فلز اصلی مشخص شود. سپس با کمک سنگ محک و تیزاب مخصوص، میتوان عیار واقعی فلز را بررسی کرد. این روش تخصصی است و باید توسط طلافروشان انجام شود. - چه نوع برنجی (مثلاً برنج زرد یا قرمز) بیشترین شباهت را به طلا دارد؟
برنج زرد که نسبت مس به روی در آن کمتر است، بیشترین شباهت را به طلا دارد. این آلیاژ برای ساخت زیورآلات فانتزی استفاده میشود و با آبکاری طلا، تشخیص آن برای چشم غیرمسلح بسیار سخت میشود. - آیا امکان دارد انگ طلا روی فلز برنج حک شده باشد؟ چگونه آن را تشخیص دهیم؟
بله، در مواردی دیده شده که علائم عیار یا برند تقلبی روی برنج حک میشود. برای تشخیص، باید عیار را از طریق سنگ محک یا تست چگالی تأیید کرد، چون حکاکی بهتنهایی سند اصالت نیست. - تفاوت مقاومت طلا و برنج در برابر خراش چیست؟
طلا فلزی نرم است و نسبت به خراش حساس است، اما خراش ایجادشده روی آن مشخص و بافتدار است. در حالی که برنج سختتر است و خراش روی آن براق یا لایهای خواهد بود. همچنین با خراش دادن سطح آبکاریشده، رنگ فلز پایه نمایان میشود.
نتیجه‌گیری
تشخیص طلا از برنج در خانه کاملاً ممکن است، اما هیچ‌کدام از روش‌ها بهتنهایی کافی نیست. بهترین کار ترکیب چند روش ساده و بررسی دقیق ظاهر، واکنش‌های شیمیایی، وزن و علائم حک‌شده است. اگر شک دارید، حتماً از فروشندگان معتبر خرید کنید و در صورت امکان، طلا را از پلتفرم‌هایی مانند زرمینکس تهیه کنید که امکان خرید طلای آبشده با کد ریگیری معتبر، قیمت لحظه‌ای و تحویل فیزیکی فوری را فراهم می‌کنند.
